Yanlıştan dönülmezse 108 bin dönümde 4 milyon badem ağacı sökülebilir - Videolu Haber

ADIYAMAN (PERRE) - Şeriban ÖZÇAKMAK - Adıyaman'da tütün ekimine getirilen kısıtlamalar sonrası devlet teşvikleriyle üretimi yaygınlaştırılan badem, son yıllarda yaşanan ekonomik gelişmeler ve tarım politikalarındaki değişiklikler nedeniyle büyük bir krizle karşı karşıya. Üreticiler, hem iç piyasadaki rekabet koşullarının bozulması hem de destek mekanizmalarının yetersizliği nedeniyle yüz binlerce ağacı sökmek zorunda kaldıklarını belirtiyor.

Badem üretiminde Türkiye'nin önemli merkezlerinden Adıyaman'da üreticiler, ABD menşeli bademe uygulanan sıfır gümrük vergisi, don zararı tespitleri ve alım politikalarındaki belirsizlik nedeniyle ağaçlarını sökmeye başladı.

Tarım kentinde büyüyen kriz

Adıyaman, uzun yıllardır Türkiye'nin en önemli badem üretim merkezlerinden biri olarak öne çıkıyor. Kentte özellikle tütün üretimine getirilen sınırlamalar sonrası çiftçilere ikame ürün olarak badem önerilmiş, bu kapsamda binlerce dönüm arazide üretim yapılmaya başlanmıştı. Tarım Bakanlığı'nın sağladığı teşvikler ve destek programlarıyla badem, Adıyaman ekonomisinde stratejik bir ürün haline gelmişti.

Ancak son dönemde yaşanan gelişmeler, üreticileri üretimden çekilme noktasına getirdi. ABD'den ithal edilen bademe uygulanan sıfır gümrük vergisi, TARSİM'in don zararına ilişkin yaptığı değerlendirmeler ve kamu alım politikalarındaki belirsizlik üreticilerde büyük bir endişe yaratıyor.

İlk etapta 20 ila 30 bin dönüm bademlik alanın söküldüğü belirtilirken, bu rakamın 108 bin dönüme ulaşabileceği ifade ediliyor. Bu da yaklaşık 4 milyon ağacın yok olması anlamına geliyor.

"Bu ses onlarca yıllık emeğin bitişidir"

Badem üreticisi Emre Vural, 2015 yılında diktiği ağaçları sökmek zorunda kaldığını belirterek yaşadığı süreci şöyle aktardı:

"Bir ağacın ürüne yatması beş yıl, tam verim vermesi on yıl sürüyor. Yıllar süren emeğimiz birkaç dakikada testereyle yok oluyor. ABD bademine sıfır gümrük vergisi uygulandı. Don afetinde TARSİM sıfır zarar dedi, TMO alım yapmadı. Kooperatifler üreticiyi yalnız bıraktı. Bu koşullarda üretici ayakta kalamaz. Eğer bu sese kulak verilmezse Adıyaman badem diyarı olmaktan çıkar."

İthal badem iç piyasayı değiştirdi

2017 yılında badem ithalatına uygulanan gümrük vergisinin yüzde 43,2'den yüzde 15'e, 2021 yılında ise yüzde 2'ye düşürülmesi üreticiyi rekabet edemez hale getirdi. Üstelik bu indirimlerin hasat dönemlerine denk getirilmesi, üreticilerin gelir beklentisini doğrudan etkiledi.

Üretici Mehmet Sena Yıldırım, gümrük vergisi indiriminin üretim üzerindeki etkilerini şöyle anlattı:

"2017'de başlayan süreç 2021'de kritik bir noktaya geldi. Hasada kısa bir süre kala vergi indirildi. Bu durum hem fiyatları düşürdü hem de piyasayı ithal ürüne bağımlı hale getirdi. Üreticiler yıllardır emek verdiği ağaçlarını sökmek zorunda kalıyor. Şu an 20 ila 30 bin dönüm alan sökülmüş durumda, bu sayı hızla artıyor."

Don zararı tartışması

2024 yılı başında bölgede yaşanan don olayının ardından üreticiler, ciddi oranda ürün kaybı yaşadıklarını belirtti. Ancak üreticiler, TARSİM'in bu zararı "sıfır zayiat" olarak değerlendirmesini eleştiriyor. Çiftçiler, sahada yapılan incelemelerin yetersiz olduğunu ve kararların masa başında alındığını savunuyor.

TARSİM'in zarar tespitlerinin yetersizliği nedeniyle üreticiler, sigorta desteğinden yararlanamadıklarını ve borç yükü altında kaldıklarını ifade ediyor.

Adıyaman'ın tarımsal yapısı açısından stratejik bir ürün

Badem üretimi, Adıyaman'da uzun yıllardır hem kırsal istihdam hem de ekonomik hareketlilik açısından önemli bir yer tutuyor. Tütün üretiminin sınırlandırılmasının ardından binlerce çiftçi, devletin teşvikleriyle badem üretimine yönlendirildi. Bu durum, kentin tarımsal üretim desenini de değiştirdi.

Bugün ise üreticiler, söktükleri bademliklerin yerine ne ekeceklerini bilemiyor. Bazı üreticiler arpa gibi alternatif ürünlere yönelmeyi düşünürken, bu ürünlerin ekonomik karşılığının yetersiz olacağı belirtiliyor.

Üreticilerin talepleri

Bölgedeki üreticiler, mevcut tablonun değişebilmesi için bir dizi talepte bulunuyor:

ABD'den ithal edilen bademe uygulanan sıfır gümrük vergisinin kaldırılması,

TARSİM'in gerçek zarar tespitleri yapması ve üreticiye ödeme yapılması,

TMO'nun acil alım garantisi açıklaması ve taban fiyat belirlemesi,

Girdi maliyetlerinin sübvanse edilmesi ve üreticinin korunması.

Üreticiler, bu adımların atılmaması halinde Adıyaman'ın önemli bir tarımsal üretim alanı olma özelliğini kaybedeceğini ifade ediyor.

"Bu sadece bir ürün değil, bir üretim modeli meselesi"

Üretici Mehmet Sena Yıldırım, son olarak şunları söyledi:

"Bu sadece badem meselesi değil, bir üretim modeli meselesi. Adıyaman, yıllardır bademle ayakta kaldı. Eğer bu politika değişmezse üretici üretimden çekilir, köyler boşalır. Bu durum hem tarımsal üretimi hem de kentin sosyoekonomik yapısını etkileyecek."

Kaynak : PERRE